Ο βασικός παράγοντας που επιδρά σημαντικά στην
εγκατάσταση της εξάρτησης είναι το οικογενειακό περιβάλλον. Η οικογένεια
αποτελεί ένα δυναμικό και πολυσυλλεκτικό σύστημα ιδεών, συναισθημάτων και
συμπεριφορών, που λειτουργεί καταλυτικά στην πορεία ανάπτυξης και καθορισμού
της προσωπικότητας του ατόμου. Το σύστημα της οικογένειας επιτελεί στόχους,
εκτελεί καθήκοντα, δημιουργεί πρότυπα
και διαμορφώνει προσωπικότητες.
Στην οικογένεια, όπως και σε κάθε άλλο ανθρώπινο
σύστημα, υπάρχουν όρια. Τα όρια αφορούν στον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της
οικογένειας μοιράζονται σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες, τόσο μεταξύ τους,
όσο και με άτομα εκτός οικογένειας. Τα όρια λειτουργούν ως φίλτρο που συγκρατεί
ορισμένα στοιχεία εντός του συστήματος, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο την
αυτονομία του, ενώ παράλληλα επιτρέπει τη μεταφορά πληροφοριών και μηνυμάτων
εκτός συστήματος, διευκολύνοντας έτσι τη σχέση με άλλα άτομα. Οι γονείς που
έχουν σαφή αντίληψη των ορίων τους, αισθάνονται ασφαλείς με τον εαυτό τους και
δημιουργούν σχέσεις με τα παιδιά τους, οι οποίες διευκολύνουν την ανεξαρτησία
και την οριοθέτησή τους.
Το οικογενειακό σύστημα ενός εξαρτημένου ατόμου έχει
«κλειστά» όρια, δηλαδή διακρίνεται για τη δυσλειτουργική επικοινωνία και την
ακαμψία του ή εμφανίζει απουσία ορίων, δηλαδή χαρακτηρίζεται από τη σύγχυση
ρόλων, την ανεκτικότητα, τον ελλιπή έλεγχο. Τα μέλη της οικογένειας αναπαράγουν
διαρκώς τις ίδιες συμπεριφορές, αρνούνται να δουν την πραγματικότητα και
αντιστέκονται σε οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής. Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να
αναφέρουμε ότι στην οικογένεια ενός εξαρτημένου ατόμου υπάρχουν συνήθως
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως χαμηλός βαθμός συνοχής, μικρός βαθμός
εκφραστικότητας, υψηλός βαθμός σύγκρουσης, διπλά μηνύματα, μομφές,
συναισθηματική απόσταση, απόρριψη, κακοποίηση, δυσλειτουργική επικοινωνία,
αδιαφορία.
